هم اكنون وضع بيماري سل در دنيا به چه صورت است و روزانه چند نفر در اثر ابتلا به اين بيماري جانشان را از دست مي‌دهند؟

بيماري سل، بيماري جديدي نيست و تاريخچه بسيار قديمي دارد. مثلا در زمان بقراط، روي اجساد فراعنه، ضايعاتي در استخوان‌هاي موميايي شده ديده مي‌شد. اين بيماري اولين بار سال 1882 از سوي باسيل كخ كشف و به دنيا معرفي شد. امروز اين بيماري به يكي از معضلات بهداشتي درماني جامعه بشري تبديل شده است، چون در هر 5 تا 7 ثانيه يك نفر به بيماري سل مبتلا مي‌شود و در هر 12 ثانيه نيز يك نفر در اثر ابتلا به اين بيماري فوت مي‌كند. طبق آمار منتشر شده سازمان بهداشت جهاني يك سوم جمعيت دنيا به اين ميكروب آلوده هستند و هر ساله 7 تا 8 ميليون نفر به اين بيماري مبتلا مي‌شوند و 2 تا 3 ميليون نفر نيز در اثر اين بيماري فوت مي‌كنند كه 450 هزار نفر از اين تعداد را كودكان تشكيل مي‌دهند.

اين بيماري از طريق سرفه، عطسه و صحبت كردن انتشار پيدا مي‌كند، اما بيشترين عامل انتشار اين بيماري سرفه است زيرا با هر بار سرفه كردن 2 تا 3 هزار ميكروب عامل اين بيماري در فضا پخش مي‌شود و امكان ابتلاي فرد ديگر را در پي دارد. تحقيقات به عمل آمده ثابت كرده اگر بيش از ده ساعت فردي سالم با يك فرد مبتلا به سل تماس داشته باشد، خطر آلوده شدن او وجود دارد. همچنين 10 درصد افراد آلوده به ميكروب اين بيماري نيز ممكن است به علت ضعف سيستم ايمني بدن به اين بيماري مبتلا شوند.

علائم بيماري در بالغان و اطفال متفاوت است. سرفه، دفع خلط، تب، لرز، كاهش وزن و كم اشتهايي علائم اين بيماري ميان بالغان است در صورتي كه ممكن است اين علائم در ميان شيرخواران و كودكان 2 ساله با تب خفيف طولاني مدت، بي‌اشتهايي، سرفه خشك، ‌مختل‌شدن رشد و روز به روز تحليل رفتن تشخيص داده شود. متاسفانه كودكان قربانيان اصلي بزرگ‌ترها هستند، چرا كه اين بيماري بر اثر ابتلاي والدين به كودكان سرايت مي‌كند.

خطر آلودگي بيماري سل براي تمام سنين بويژه كودكان زير 5 سال و افراد بالاي 60 سال به دليل ضعيف بودن سيستم دفاعي بدن وجود دارد. به عبارت ديگر چنانچه عامل اين بيماري وارد سيستم دفاعي فرد قوي و سالم شود، به حالت خاموش درمي‌آيد يا از بين مي‌رود، اما اگر عامل اين بيماري وارد سيستم دفاعي بدن فرد ضعيفي شود، مانند افرادي كه مبتلا به ايدز، حصبه، مالاريا، سرخك و سرطان هستند، افرادي كه از داروي خاصي استفاده مي‌كنند، افرادي كه دچار سوءتغذيه هستند و غذا و ويتامين لازم به بدن آنها نمي‌رسد يا كساني كه استرس زياد دارند، فرد به اين بيماري مبتلا مي‌شود. طبق تحقيقات به عمل آمده 90 درصد بيماران مبتلا به سل در 10 تا 15 درصد كشورهايي با مشكلات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي و همچنين مشكلات سوءتغذيه مشاهده مي‌شوند.

اين بيماري از طريق علائم باليني فرد مبتلا به سل قابل تشخيص است. بنابراين اگر فردي مبتلا به اين بيماري شد، بايد اطرافيان او نيز هر چه سريع‌تر به پزشك مراجعه كنند تا آزمايشي از خلط گرفته و عكسي از ريه آنها برداشته شود و در صورت ابتلاي افراد به بيماري، درمان آنان آغاز و در صورت آلوده شدن نيز مراحل پيشگيري آنان با خوردن دارو شروع شود.

خوشبختانه اين بيماري به درمان جواب خوبي مي‌دهد و به محض آغاز درمان با صرف هزينه 25 تا 30 هزار تومان طي 15 روز از بين خواهد رفت، اما اگر درمان ناقص صورت بگيرد، مثلا اگر فرد در خوردن داروهايش به مدت شش ماه كوتاهي كند يا بر اثر دير تشخيص دادن پزشك، اين بيماري نسبت به آنتي‌ميكروب ضدسل مقاومت نشان خواهد داد و بيماري تبديل به سل مقاوم خواهد شد. اگر فردي مبتلا به سل مقاوم شود، حتي با خرج كردن 25 تا 40 ميليون تومان هم اميدي به زنده ماندن او نخواهد بود. به همين دليل سازمان بهداشت جهاني توصيه كرده است كه بيماران سلي حتما زير نظر باشند، يعني اگر در روستا زندگي مي‌كنند داروهاي آنان زير نظر بهورز يا بهيار روستا داده شود يا اگر در شهر زندگي مي‌كنند اين داروها از طرف يكي از افراد خانواده به فرد مبتلا داده شود. از ديگر عوارض اين بيماري ابتلاي افراد به سل ريوي، مغزي، خوني، استخواني، مفصلي، پوستي، چشمي و ساير اعضا و جوارح است.

بهترين روش پيشگيري تزريق واكسن ب‌ث‌ژ در بدو تولد كودك است. تحقيقات نشان داده تزريق اين واكسن مي‌تواند 90 درصد از ابتلاي فرد به انواع سل‌هاي خطير و كشنده مانند سل مغزي و خوني پيشگيري كند. همچنين 50 درصد امكان پيشگيري اين افراد از ابتلا به سل ريوي وجود دارد. خوشبختانه اين واكسن در كشورمان هنگام تولد در بخش نوزادان تزريق مي‌شود، دومين روش پيشگيري اين است كه اگر فردي بيش از سه هفته سرفه مي‌كند، بايد به پزشك مراجعه كند و سومين روش اين كه اگر فردي از اعضاي يك خانواده مبتلا به بيماري سل شد، ساير افراد خانواده نيز به پزشك مراجعه كنند تا تشخيص داده شود كدام يك مبتلا و كدام يك آلوده به اين بيماري شده‌اند.